Is kokosvet gezond: de feiten volgens Robert Hoenselaar

Ik heb Robert Hoenselaar gevraagd een stuk te schrijven over het effect van kokosolie op de gezondheid. Dit n.a.v. de vraag van de maand (september 2012) van Foodwatch. Robert is 4e-jaars diëtist in opleiding. Hij heeft echter al honderden  onderzoeken door gespit. Ik ken weinig mensen die zo grondig en objectief te werk gaan. Ik heb daar veel respect voor en vertrouwen in. Ik ben blij dat hij een stuk heeft willen schrijven voor dit blog. Als je de wetenschappelijke onderbouwing van een onderwerp boeiend vindt, dan raad ik je zeker aan om het blog van Robert te gaan volgen. 

Tekst Robert

Liesbeth uitte in haar artikel twijfels over de wetenschappelijke betrouwbaarheid van een artikel van Foodwatch [1]. En vroeg mij om mijn mening.

Foodwatch stelt dat een substantieel deel van het verzadigd vet in kokosolie uit laurinezuur bestaat. Dat dit vetzuur in de darm wordt omgezet in monolaurine. En dat een studie uit 2009 aantoonde dat de potentieel antimicrobiële eigenschappen van monolaurine gebruikt kunnen worden voor de behandeling van acné. Hiervoor wordt verwezen naar een wetenschappelijke publicatie [2].

Onderzoek in petri-schaaltje en bij muizen: niet bij mensen

Deze publicatie stelt dat onderzoek heeft laten zien dat laurinezuur antimicrobiële eigenschappen heeft. Maar dat dit tot nu toe alleen is onderzocht in een petri-schaaltje (in-vitro onderzoek). Daarom willen de onderzoekers kijken wat het effect van laurinezuur is in een levend organisme. Om dit te onderzoeken wordt een bacteriestam in het oor van muizen geïnjecteerd. Daarna werd op deze plaats tevens een injectie met laurinezuur gegeven. Dit bleek er voor te zorgen dat het oor van de geïnfecteerde muizen significant minder ging zwellen.

Het is de vraag wat dit onderzoek zegt over het ontstaan van acné. Er werd immers niet gekeken of puberende muizen minder vaak jeugdpuistjes kregen. De muizen moesten worden geïnjecteerd met de bacterie die blijkbaar niet van nature bij de beestjes voorkomt in een mate die relevant is voor onderzoek. Ook rijst de vraag of resultaten bij proefdieren een betrouwbare indicator zijn voor effecten bij mensen. Persoonlijk ben ik nog nooit een wetenschappelijk overzichtsartikel tegengekomen dat deze conclusie trekt.

Kokosolie bestaat voor 49 % uit laurinezuur en verder andere nutriënten

Verder bestaat kokosolie niet alleen uit laurinezuur, maar ook uit een aantal andere nutriënten. Die allemaal een effect zouden kunnen hebben op het ontstaan van acné. Of die het effect van laurinezuur kunnen beïnvloeden. Als het al zo zou zijn dat laurinezuur het risico op acné laat dalen, wil dat nog niet zeggen dat kokosolie dit ook doet. Een wetenschappelijke redelijk kloppende conclusie van het onderzoek zou dan kunnen zijn: Een laurinezuur injectie verminderde de zwelling van de oren van muizen na een injectie met een bacteriestam. In één enkel onderzoek. Bij één type muizen.

-Het effect van orale inname van laurinezuur is onbekend.
-Het effect van inname van kokosolie is onbekend.
-Het effect op het ontstaan van acné is onbekend.
-In zijn geheel kunnen geen uitspraken gedaan worden over de te verwachten effecten bij mensen.

Vervolgens gaat Foodwatch in op het effect van effect van laurinezuur op het cholesterol. Ik citeer: “Daarnaast heeft laurinezuur het hoogste cholesterolverhogende effect van alle verzadigde vetzuren, maar het laat vooral het ‘goede’ HDL cholesterol stijgen”. Hiervoor wordt verwezen naar een artikel uit 2003 van de hand van een groep Nederlandse wetenschappers [3]. Tabel 2 van het artikel laat het effect van laurinezuur op het cholesterol zien. De tabel laat inderdaad zien dat laurinezuur zorgt voor de sterkste stijging van het cholesterol van de onderzochte verzadigde vetzuren. Een stijging van (+0,069 mmol/L) voor iedere 1 energie% koolhydraat die door laurinezuur wordt vervangen. Laurinezuur laat echter vooral het ‘slechte’ LDL-cholesterol stijgen (+ 0,052 mmol/L) i.p.v. het ‘goede’ HDL-cholesterol (+ 0,027 mmol/L).

Ook zegt Foodwatch iets over het effect van kokosvet op de gezondheid. Er wordt alleen ingegaan op het effect op hart- en vaatziekten. Ik citeer: ‘Recente studies naar de relatie kokosvet en hart- en vaatziekten zijn tijdens het schrijven van dit stuk niet gevonden. Maar een studie uit 1996 toonde aan dat kokosvet niet leidde tot een verhoogd cholesterol en hart- en vaatziekten. Deze conclusie werd bevestigd door een ander onderzoek gebaseerd op het voedingspatroon van inheemse volkeren uit landen waar kokosvet standaard onderdeel is van het dieet’. Op dit moment is er geen betrouwbaar onderzoek gedaan naar het effect van kokosvet op het risico op hart- en vaatziekten. Persoonlijk ben ik alleen bekend met de resultaten uit 2 patiënt controle onderzoeken [4, 5]. Beide onderzoeken laten geen effect zien.

Foodwatch trekt verkeerde conclusies uit de onderzoeken

Foodwatch zegt dus dat er bijna geen onderzoek is gedaan naar het effect van kokosvet op het risico op hart- en vaatziekten. Toch wordt geconcludeerd dat kokosvet “gezond” zou kunnen zijn. Ik citeer: ‘De conclusie is dat kokosvet een positieve bijdrage kan leveren aan een gezond dieet.’ Persoonlijk vind ik die conclusie niet passend. Er wordt immers niet gerefereerd naar studies die een positief effect op de gezondheid laten zien. Vanuit wetenschappelijk perspectief lijkt de volgende conclusie me dan eerlijker: Er is geen relevant onderzoek gedaan naar het effect van kokosvet op de gezondheid. Uitspraken daarover kunnen dus niet worden onderbouwd.

Referenties:
[1]. Kokosvet? September 2012. Geraadpleegd op 27-1-2013, van http://foodwatch.nl/laatste_nieuws/vraag_van_de_maand/september_2012/index_nl.html
[2] Nakatsuji T et al. Antimicrobial property of lauric acid against Propionibacterium acnes: its therapeutic potential for inflammatory acne vulgaris. J Invest Dermatol. 2009 Oct;129(10):2480-8. doi: 10.1038/jid.2009.93. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19387482
[3] Mensink RP et al. Effects of dietary fatty acids and carbohydrates on the ratio of serum total to HDL cholesterol and on serum lipids and apolipoproteins: a meta-analysis of 60 controlled trials. Am J Clin Nutr. 2003 May;77(5):1146-55. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12716665
[4] Kumar PD et al. The role of coconut and coconut oil in coronary heart disease in Kerala, south India. Trop Doct. 1997 Oct;27(4):215-7. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9316363
[5] Lipoeto NI et al. Dietary intake and the risk of coronary heart disease among the coconut-consuming Minangkabau in West Sumatra, Indonesia. Asia Pac J Clin Nutr. 2004;13(4):377-84. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15563444