Klopt de uitleg van de wetenschappelijke bronnen in Melk de Witte Sloper?

Gisteren was Alissa Hamilton, schrijfster van Melk de Witte Sloper, bij RTL Late Night om haar persoonlijke haat tegen melk te promoten. Gelukkig kreeg ze weerwoord van Astrid Postma. De consument bleef echter in verwarring achter. Jammer. Maar in mijn ogen in ieder geval beter dan dat alleen maar domweg een slecht boek wordt gepromoot. Het gaat me er niet om of je wel of niet melk wil drinken. Dat moet je zelf weten. Wat ik je echter wil leren is om zelf kritisch een boek te lezen.

Alissa Hamilton goochelt met onderzoek

Alissa Hamilton goochelt met onderzoek en vertelt daarbij wat haar uitkomt. Ze zegt het verschil te weten tussen een correlatie en een causaal verband, maar ondertussen trekt ze wel conclusies over causale verbanden die slechts een correlatie zijn. Dat is nog geen causaal (oorzakelijk) verband!

Verschil tussen correlatie en causaal verband

De gemiddelde lezer heeft vermoedelijk geen idee wat het verschil is. Daarom zal ik dat proberen uit te leggen Uit onderzoek blijkt ook dat mensen die een aansteker bij zich hebben een veel groter kans hebben om longkanker te krijgen dan mensen die geen aansteker bij zich dragen. De aansteker veroorzaakt natuurlijk geen longkanker. Als je de mensen die roken lucifers geeft in plaats van aanstekers zullen ze nog steeds longkanker ontwikkelen als ze even veel blijven roken. In dit geval is dus geen sprake van een causaal verband tussen een aansteker en het krijgen van longkanker, maar van een correlatie. Wel is er een causaal verband tussen roken en een grotere kans op longkanker.

Observationele studies laten slechts correlaties zien. Gerandomiseerde geblindeerde experimenten kunnen causale verbanden aantonen. Dat betekent dat er twee groepen zijn die hetzelfde zijn (en dus in ieder geval even gezond en even veel roken) en bloot gesteld worden aan bijvoorbeeld in de ene groep een aansteker en de andere groep lucifers. Je onderzoekt dan hoe vaak longkanker ontstaat in beide groepen.  Je kunt daarmee vaststellen of een aansteker of  lucifers longkanker veroorzaken. Het liefst wil je ook nog dat de deelnemers niet weten tot welke groep ze behoren zodat ze de uitkomsten net kunnen beïnvloeden. Dat is onmogelijk bij het verschil tussen een aansteker en lucifers, want dat zie je.

In dit geval is het logisch dat je geen longkanker krijgt van het hebben van een aansteker. In andere situaties is dat minder duidelijk; zoals de mogelijke samenhang tussen melk en het ontstaan van botontkalking. Wat is het gevolg van wat? Ligt die botontkalking aan die melk of andere factoren? Alissa Hamilton baseert zich op een Zweeds onderzoek dat onderzoek deed naar de samenhang tussen melk drinken en de kans op overlijden en botbreuken.

Reverse causation

In de conclusie van de schrijvers van dit artikel staat dat je omdat het om een observationele studie gaat voorzichtig moet zijn met de conclusies*. Bij een observationele studie kunnen er allerlei (onbekende) vertekende factoren meespelen. In dit geval kan er sprake zijn van ‘reverse causation’. Dat houdt in dat de vrouwen niet vaker een bot braken door het drinken van veel melk, maar dat ze veel melk dronken omdat ze een hogere kans hadden op het ontwikkelen van botontkalking. Verder blijkt uit tabel 1 in dit onderzoek dat vrouwen die veel melk dronken ten opzichte van vrouwen die weinig melk dronken: deze vrouwen kregen meer energie binnen, meer vet, roken vaker en zijn vaker alleenstaand. Factoren die alle het resultaat kunnen beïnvloeden. Dit staat in het artikel en wordt door Alissa Hamilton echter niet genoemd!

Wat zegt onderzoek bij dieren over mensen

Een ander probleem dat Alissa Hamilton over het hoofd ziet, is het verschil tussen dieren en mensen. Als iets voor dieren geldt zegt dit weinig over mensen. Dit kun je bijvoorbeeld hier en hier lezen. Het argument dat melk dus alleen voor kalfjes is snijdt geen hout om een conclusie te trekken of het wel of niet past in een gezond voedingspatroon.

Als je om welke reden dan ook geen melk wilt drinken is dat je eigen keuze. Maar doe dit niet omdat een melkhater je haar mening opdringt.  Dit was het eerste blog waarin ik je leer hoe je dit soort boeken zelf beter kunt leren beoordelen. In een volgende blog leg ik uit hoe je ook met weinig voedingskennis kunt beoordelen of een boek een mening op wil dringen of je input geeft om zelf goed te kunnen kiezen.

Een bron noemen is geen bewijs dat je wetenschappelijk werkt

Dat in een boek wetenschappelijke bronnen worden genoemd, klinkt voor consumenten altijd heel betrouwbaar. Het is echter helaas vaak zo dat een dergelijke bron gevolgd wordt door een eigen mening in plaats hetgeen in deze publicatie staat. Dat heeft niets met wetenschap te maken, ook al lijkt dat dan wel zo. Als je het niet met de publicatie eens bent die je noemt is het informatiever eerst uit te leggen wat er in de bron staat en dan pas je mening te geven. Het is dan wel zo correct om te schrijven welk deel je mening is en dus duidelijk te maken dat dit niet in die wetenschappelijke bron staat.

* Dit wordt wel genoemd in het boek, maar direct onderuit gehaald door een eigen mening zonder onderbouwing.