Soja en milieu
Laatst las ik op Nederland Voedselland dat een nieuwe speler in de markt dacht dat soja voor humane voeding tot ontbossing in het Amazonewoud zou leiden. Of eigenlijk dacht die club dat zelf niet, maar dachten ze zo veel aandacht te krijgen. Die kregen ze ook, maar die aandacht was voornamelijk negatief omdat mensen zich stoorden aan foutieve informatie die ondanks herhaaldelijk verzoek niet werd aangepast. Zes weken later is de tekst nog niet aangepast en ben ik nog steeds geblokt omdat ik vroeg waarom ze foutieve informatie deelden. Onbegrijpelijk onprofessioneel.
De markt van soja
Soja wordt in voeding onder andere gebruikt in de vorm van vleesvervangers en sojadrink. Soja voor vlees- en zuivelvervangers maakt maar 6 tot 7 procent uit van de totale sojaproductie. De rest van de soja wordt grotendeels gebruikt voor veevoer. De totale markt van vleesvervangers is in Nederland ca. 200 miljoen euro omzet. Dit jaar is de jaaromzet binnen Nederlandse supermarkten voor plantaardige zuivelvervangers meer dan honderd miljoen.
Telen van soja voor humane voeding in Nederland
In Nederland is Alpro soja veruit de grootste speler in de markt van plantaardige alternatieven voor zuivel. Hun sojabonen komen voor 60% uit Europa en voor 40% uit Canada, van waaruit ze per boot getransporteerd worden om hun ecologische voetafdruk zo klein mogelijk te houden. Alle soja van Alpro is non GMO en komt dus niet uit ontboste gebieden.
Het overgrote deel van soja dat wordt gebruikt is droge soja. Dat is in Nederland voor humane voeding afkomstig van Agrifirm. Als het kan is het mooi om soja te telen in Nederland mits dat op een duurzame wijze kan. Hierdoor wordt de afhankelijkheid van andere landen minder. Binnen Europa koopt Alpro soja van verschillende locaties in Europa om het risico van een slechte oogst door nadelige weersinvloeden te spreiden. Nu wordt met hulp en steun van Alpro al op kleine schaal soja geteeld in Nederland. In 2019 gaat dit om ca. 1000 ton. Dat is nog niet zoveel als je weet dat Alpro 10.000-den tonnen gebruikt.
Soja komt oorspronkelijk uit Centraal-China en wordt tegenwoordig hoofdzakelijk in Brazilië, Argentinië, Paraguay, de Verenigde Staten en Canada geteeld. Er zijn veel verschillende sojarassen. Het is kwestie van het juiste ras te vinden dat het goed doet in ons klimaat. Denk aan de introductie van mais of aardappelen in onze regio’s vroeger. Dat zijn van oorsprong ook uitheemse gewassen, die nu niet meer weg te denken zijn uit ons landschap.
Een extra uitdaging voor sojateelt in Europa is dat de bonen een voldoende hoog kwalitatief eiwitpercentage moeten hebben om geschikt te zijn voor menselijke consumptie. Behalve het eiwitgehalte is ook de schaal voor Alpro van belang: Alpro heeft minstens 3.000 tot 5.000 ton nodig uit eenzelfde regio om het economisch haalbaar te maken. Die schaal wordt op dit moment in Nederland nog niet gehaald.
Dat sojateelt in Europa kan, wordt bewezen door de sojateelt die Alpro in Frankrijk introduceerde. De Alpro fabriek in Issenheim wordt voor 100% voorzien van sojabonen geteeld in een straal van 50 km rond de fabriek.
Gevolgen van telen van soja in Nederland
Soja is een duurzaam gewas want het heeft nauwelijks water en bemesting nodig. Soja kan stikstof uit de lucht fixeren en gebruiken voor zijn eigen stofwisseling. Hiervoor leeft de plant in symbiose met een bacterie in de bodem. Omdat soja een tropisch gewas is, zijn deze bacteriën van nature niet aanwezig in onze landbouwgronden. Het is dan ook van belang om sojazaden voor de uitzaai te gaan behandelen. Dit noemt men inoculeren. Omdat soja in wisselteelt met andere gewassen wordt geteeld, hoeven die minder te worden bemest. Doordat soja heel diep wortelt, verbetert het bovendien de bodemstructuur.
Van boon tot sojadrink: geen verspilling
Sojabonen zijn klaar om geoogst te worden als je ze zo droog zijn dat je ze hoort rammelen in hun peul als je ermee schudt. Bij Alpro blijven er na de ontpelling van de ruwe sojabonen er vier hoofdbestanddelen over:
- de pellen
- de kiemen (1 kiem per boon)
- de cracks (stukjes gebroken bonen)
- het gesplitste vruchtvlees (cotyledonen)
In het vruchtvlees van de boon zitten de eiwitten. Dit wordt vermalen en daarvan wordt een basissojadrink gemaakt De andere bestanddelen gaan in hoofdzaak naar de veevoederindustrie. Zo gaat er niets verloren.
Weetje
Wettelijk is het verboden om het woord sojamelk te gebruiken. Die wet geldt als het om een commerciële uiting gaat. Dat hangt niet af van of er wel of niet voor het geschreven artikel wordt betaald. Wel hangt dat af of de partij waarover geschreven wordt geld verdient of gaat verdienen met het product.
Persoonlijke conclusie
Start-ups zoals de Nieuwe Melkboer kunnen de wereld mooier maken, maar regelmatig doen ze niets anders dan gevestigde partijen. Behalve dat ze hun marktaandeel proberen te krijgen door gebruik te maken van een verhaal dat leuk klinkt maar inhoudelijk niet klopt. Persoonlijk vind ik dat niet leuk, voor de klant maar een onduidelijke manier van bedriegen. Als een partij als Nederland Voedselland, die een deel van de levensmiddelenindustrie vertegenwoordigt, serieus wil worden genomen zouden ze voor publicatie moeten checken of hun informatie klopt en ze de wet niet overtreden.
Disclaimer
Voor een aantal inhoudelijke aspecten heb ik contact gehad met Alpro. Zij zijn niet verantwoordelijk voor de tekst. Ik ben geen sojadeskundige. Zie je iets dat niet juist is of mis je iets laat me het dan vooral horen. Ik pas mijn tekst graag aan als je input onderbouwd is en klopt.