Leefstijl op recept

Weer een arts die een boek schrijft over iets dat blijkbaar haar interesse heeft, maar waar ze niet in is opgeleid. Begrijp me goed, het is uiteraard heel goed dat artsen adviseren om je leefstijl te verbeteren. Maar laat dat dan wel over aan de experts. Jacqui van Kemenade schrijft zelf in haar voorwoord ‘Ik ben geen hoogleraar, geen epidemioloog en ook geen wetenschapper.’ Als je dat van je zelf weet begrijp ik niet goed waarom je dan in het vervolg allerlei wetenschappelijke artikelen noemt. Overigens alleen die onderzoeken die goed bij haar mening passen. Dat is inderdaad geen wetenschap, Ze lijkt echt te denken dat haar persoonlijke beeld er meer toe doet dan de adviezen van ervaren voedingswetenschappers. Wonderlijk en een groot tekort in de opleiding als arts dat je blijkbaar niet leert waar je grens ligt.

Evidence based practice

Evidence based practice bestaat uit meer dan je eigen mening. Het gaat om een combinatie van wetenschap, klinische ervaring en de wens van de patiënt. Daarbij is wel van belang dat de patiënt inhoudelijk juist wordt geïnformeerd. Als jij net als Jacqui ook denkt dat jouw persoonlijke visie altijd beter is dan de Richtlijnen dan snap je niet wat richtlijnen zijn. Bovendien is het dan slim om het begrip conformation bias nog eens te bestuderen.

Gouden Standaard om chronische ziektes te voorkomen

Of je wel of niet dik wordt heeft inderdaad niet met luiheid te maken. Het heeft echter wel te maken met caloriebalans: als je meer eet dan verbruikt kom je aan. Onze omgeving helpt niet mee, maar dat kun je zelf niet veranderen en daarom is het noodzakelijk om daarmee te leren omgaan. Dat gaat naast voeding, bewegen o.a. ook over slaap en ontspanning. Je moet uitzoeken wat bij een individu de belangrijkste oorzaak is. Daar zijn we het met elkaar over eens. Vervolgens schrijft ze een stuk over wetenschappelijk onderzoek waaruit ze inderdaad laat zien dat ze geen wetenschapper is. Volgens Jacqui is er geen placebodieet. Nee, maar er is wel een Gouden Standaard die zodanig is opgesteld door de Gezondheidsraad dat ze de kans op de tien meest voorkomende chronische ziektes verkleinen. Het zou fijn zijn als artsen dit toch minstens over voeding zouden weten. Het is top als artsen nieuwe hypotheses toetsten, maar persoonlijke ideeën zonder deze degelijk te toetsen zijn niet zo slim in de spreekkamer. Je weet dan namelijk niet of het mogelijk schadelijke gevolgen heeft.

Voeding is een moeilijk vak

In hoofdstuk 1 staan een aantal adviezen die grotendeels appelleren aan je gezonde verstand. Ik beperk me tot het voedingsdeel. Dat ultrabewerkte voeding minder gezond is ben ik met haar eens. Hoewel daarbij ook rekening moet worden gehouden met energiedichtheid en eetsnelheid. Eet voedzaam en dus meer groente en fruit en minder/geen koek, snoep, frisdrank, alcohol en snacks. Er wordt een aantal keren gemeld dat er over onderwerpen veel meningen bestaan. Je hoopt toch dat een arts geen advies geeft op basis van meningen? We moeten gezonde vetten eten. Jammer is dat ze zelf niet weet wat dat betekent. Het advies van de Gezondheidsraad is maximaal 10 procent van je energie uit verzadigd vet. En vervang verzadigd door onverzadigd vet. Jacqui vertelt gewoon wat anders omdat ze gewoon een andere mening heeft. Ze denkt blijkbaar dat ze het zelf beter weet dan de experts van de Gezondheidsraad: wonderlijk! Als je vindt dat adviezen met betrekking tot vet niet kloppen zou ik dat als arts bespreken met Ingeborg Brouwer die je daar echt alles over kan uitleggen. Ik weet niet waarom voor eiwit avocado, taugé, kool, banaan en chocolade worden geadviseerd. Geen idee of daar unieke aminozuren inzitten. Maar dat doet er ook niet zo toe, want daar zitten sowieso nauwelijks eiwitten in. Je kunt prima zonder zoetstoffen maar dat ze een insulinerespons geven is niet correct. Hetgeen ze over brood schrijft laat weer zien dat voeding een vak is. Wat ze schrijft over volkoren klopt niet. Volkorenbrood mag alleen volkoren heten als het voor 100% uit volkorenmeel bestaat. Het advies is om elke dag 90 gram volkoren te eten. Dit hangt samen met een lager risico op o.a. diabetes type 2. Als je al diabetes type 2 hebt kun je het beste de Voedingsrichtlijn Diabetes 2015 van de Nederlandse Diabetes Federatie volgen. Hierin staat op pagina 20 o.a. ‘De kwaliteit van de geconsumeerde vetten en koolhydraten is belangrijker dan de hoeveelheid van deze macronutriënten. Het is bewezen dat een voedingspatroon rijk aan volkorenproducten is geassocieerd met een relatief lage kans op diabetes type 2 en een relatief gunstig risicoprofiel bij mensen met diabetes type 2′. Hetgeen ze over fructose schrijft is niet juist en ook niet in overeenstemming met de Richtlijnen van de NDF. Dat een arts die zich vooral op dit soort patiënten richt dit niet weet is echt verontrustend. Als je graag minder vaak eet is daar niets mis mee, maar er is geen reden om dat te doen als je daar geen behoefte aan hebt. Dagelijks een redelijk vast patroon is wel belangrijk. Ook is belangrijk dat eventuele tussendoortjes bestaan uit zinvolle voedingsstoffen.

Vasten

Vasten is niet zo slim, in de Volkskrant zei Liesbeth van Rossum laatst dat onbekend is wat daarvan de gevolgen zijn op langere termijn en dat het zo zou kunnen zijn dat we dan daarna met minder kcal toe kunnen en dus eerder aankomen. Jacqui zelf schrijft ook in het hoofdstuk over stofwisseling ‘Als we een langere tijd minder gaan eten, dan past onze stofwisseling zich gewoon aan. Het denkt dan: Hé, wacht even, er is minder te eten! Ik moet dus zuinig zijn en niet alle energie zomaar verbranden.’ Ergens anders schrijft ze dat vasten de spijsvertering zou stimuleren. Ze weet het dus eigenlijk zelf ook niet goed. Het lijkt me verstandiger om hierin de adviezen van Liesbeth van Rossum te volgen en dus niet zomaar te gaan vasten.

Het voorbeeld van the biggest loosers begrijp ik niet goed. Bij dat programma sporten mensen hele dagen. Bewegen heeft niet heel veel effect op je gewicht, maar wel als je bijna de hele dag sport. Als je daarmee stopt is het logisch dat je veel aankomt dus. Als je minder weegt heb je sowieso minder kcal nodig. Wel is het inderdaad zo dat het er op lijkt dat je bij steeds vaker diëten je lichaam met minder kcal toe kan.

Koolhydraatarme voeding

Volgens Jacqui is insuline een van de belangrijkste hormonen. Ze noemt het een ‘floormanager’. Die naam zou ik zelf eerder geven aan de schildklierhormonen. Een review over de impact van vetarm of koolhydraatarm op diabetes van o.a. Hanno Pijl laat geen verschil zien in eindwaardes. Waar Jacqui op baseert dat er minder medicatie nodig zou zijn weet ik niet. De conclusie uit deze review is dat het op de langere termijn (meer dan een jaar) niet uitmaakt of je wel of niet kiest voor koolhydraatarme voeding. Voor een individuele patiënt kan dat anders liggen en kan koolhydraatarme voeding wel de beste keuze zijn.

Om een of andere reden wil Jacqui heel graag dat we koolhydraatarme voeding eten en daarom citeert ze dat uit de voedingsrichtlijn diabetes 2015 van de NDF wat daarbij past. Daarin staat echter ook dat de uitval op langere termijn zo hoog is dat het niveau op langere termijn lager is. Het beste advies is dat advies dat je langdurig vol kunt houden. Het algemene advies van de NDF staat al in een eerdere alinea genoemd.

Het gaat niet alleen om resultaten op de korte termijn

Goed dat een arts adviseert op leefstijl te letten. Maar het laat ook weer zien dat het belangrijk is dat richtlijnen worden ontwikkeld en adviezen worden gegeven door mensen met kennis van zaken. Voor mensen met diabetes type 2 zijn de adviezen van de Gezondheidsraad en de Nederlandse Diabetes Federatie de basis. Uit onderzoek blijkt dat er in het algemeen geen reden om heel ingewikkelde voedingspatronen te volgen. Uiteraard is het wel slim om voor voeding te kiezen met gezonde voedingsstoffen.

Als je goede resultaten ziet in de praktijk is dat natuurlijk heel fijn, maar in een praktijk zie je alleen de resultaten op de korte termijn. Chronische ziektes ontstaan echter op de langere termijn. Het adviseren van te veel verzadigd vet verhoogt het risico op hart- en vaatziektes. Voeding is een vak en als dat niet beheerst kun je niet alleen de gezondheid van mensen schaden maar verhoog je ook onnodig de kosten van de zorg. Het zou fijn zijn als ‘voedingsartsen’ zich zelf wat minder belangrijk maken en de gezondheid van de patiënt weer centraal stellen.

Mijn advies

Gebruik liever je gezonde verstand. Maak het jezelf niet moeilijker dan nodig is. Kies vooral voor onbewerkte voeding met veel gezonde voedingsstoffen en eet niet te veel van alles. En uiteraard zijn beweging, ontspanning en slaap ook belangrijk.