De toekomst van boeren

Ik heb nog nooit zo vaak het woord boer gehoord als in 2019. Vanwege de protesten. Ik weet niet hoe dat bij jou zat, maar op een gegeven moment wist ik niet meer waar het nu precies over ging. Iets met stikstof en het reduceren van het aantal boeren. Ja, we moeten zeker anders met het milieu omgaan. Maar moeten de boeren dat alleen doen of zijn er ook andere partijen die hun steentje hieraan kunnen en moeten bijdragen? En het is ook fijn als we voor onze voeding niet afhankelijk zijn van andere landen. Het is vanaf het pluche eenvoudig om te zeggen dat de veestapel moet worden gehalveerd en we de overstap moeten maken naar kringlooplandbouw. Maar is dat ook realistisch? Ik vroeg dat aan drie optimistische maar ook realistische boeren.

Karin Bergmans-Elshof

Als eerste Karin Bergmans-Elshof . Ze noemt zichzelf twitterboerin. Zij en haar man telen o.a. frietaardappels in Dronten, dat ligt in Flevoland. Ik vroeg haar waarom boeren zich niet zo serieus genomen voelen. Ze wil graag (online) laten zien dat boeren best willen veranderen maar dat alleen nieuwe regels (soms slechts op basis van emotie) de sector niet verder helpen.

Uiteraard is het belangrijk dat wordt gekeken of bestrijdingsmiddelen niet schadelijk zijn voor de gezondheid. Maar tevens is het belangrijk te bedenken wat het gevolg is van een verbod. Zo is voor aardappeltelers een veel gebruikte kiemremmer vanaf 2020 verboden. Er zijn nog geen alternatieven. Hoe kun je dan de aardappels goed bewaren? Het is middel is in de loop der jaren overal ingetrokken. Hoe goed moeten schuren schoon worden gemaakt? Er is nog geen geschikt reinigingsmiddel. De maximale residulimiet (MRL) is nog niet eens bekend. Dit is een voorbeeld hoe eisen worden gesteld aan de sector zonder dat ook advies gegeven wordt wat je dan wel het beste kunt doen.

Handelsverdragen zorgen voor een ongelijk speelveld. In Nederland zijn de eisen op diverse gebieden veel strenger en zorgen zo voor oneerlijke concurrentie. Hierdoor is de kostprijs hoger. Als je dan door handelsverdragen producten toelaat uit landen waar die eisen niet gelden, kiezen supermarkten en consumenten vaak voor die producten die goedkoper zijn. Dat is oneerlijke concurrentie.

Er is in Nederland een generieke mestbeperking vanwege een overschot aan nitraat en fosfaat. Omdat o.a in Flevoland met de oogst meer fosfaat wordt afgevoerd dan aangevoerd is deze beperking best opmerkelijk. Meer mestruimte geeft tevens een betere bodemkwaliteit en daardoor ook weer een beter product.

Vanwege de regels van de Autoriteit Consument en Markt (ACM) kunnen boeren onderling geen prijs-beïnvloedende afspraken maken. Dit is één van de redenen waarom boeren vaak te weinig ontvangen om te kunnen blijven investeren in verduurzaming. Niet iedereen kan ook voor een niche produceren. Zo’n stalletje aan de weg klinkt sympathiek maar is niet bereikbaar voor mensen driehoog in een stad die nauwelijks rond kunnen komen. Voor die mensen zijn bulkproducten een uitkomst.

Karin wil ter afsluiting benadrukken dat de sector echt wil veranderen, dat hoort bij ondernemen en is van alle tijden. Maar wel op basis van wetenschap en niet op basis van emotie. En misschien nog belangrijker: daar is tijd voor nodig. Iets onverwachts verbieden zonder te kijken naar de alternatieven gaat niemand helpen.

Annechien ten Have Mellema

Annechien ten Have Mellema is varkensboer en akkerbouwer in Beerta, dat ligt in Groningen. Ze heeft een varkensboerderij met akkerbouw samen met haar man en twee kinderen. Ze hebben 600 zeugen en 4900 vleesvarkens. Annechien volg ik al lang via sociale media. Dat komt omdat zij altijd vooroploopt en haar nek durft uit te steken. Ze verkoopt als eerste en enige twee sterren varkensvlees onder de naam scharrelvlees van Hamletz. Het is o.a. te koop bij Plus. Bij Albert Heijn ligt het in het schap onder de naam boerderijvlees van Annechien. Wil je graag duurzaam varkensvlees eten vraag dan aan je Plus of Albert Heijn of zij het voor jou willen bestellen.

Annechien is al jaren bezig met de teelt van lupine, als voer van haar varkens. Hierdoor hoeft ze geen sojaschroot te gebruiken, wat haar CO2- foodprint verkleint. Ze koos ook voor lupine omdat het varkensvlees dan smakelijker is. Dierenwelzijn, milieu en smaak lijken belangrijke redenen om een product te kiezen, maar helaas blijkt toch dat consumenten vaak op de eerste plaats kiezen op basis van prijs. Hier geldt ook wel ‘onbekend maakt onbemind’. Hierdoor kan ze nu niet al het scharrelvlees dat ze produceert verkopen. Het wordt dan verkocht als ‘gewoon’ vlees dat minder opbrengt terwijl ze daar wel de grote investeringen voor heeft gedaan.

Dan komen we meteen bij de belangrijkste uitdaging waar Annechien voor staat. De droom van Annechien is een eigen keten met boeren die Hamletz produceren maar daarvoor is nodig dat mensen weten waar Hamletz voor staat. In het schap van de supermarkt is onderscheid maken lastig en grijpen mensen dan vaak snel iets op basis van de prijs uit het schap. Het is daarom belangrijk dat veel meer mensen weten dat scharrelvlees van Hamletz/Boerderijvlees van Annechien staan voor lekkerder varkensvlees met twee sterren.

Als ik haar vraag waarom boeren de laatste maanden aandacht vragen antwoordt ze dat de boeren zeker een steentje bij moeten dragen aan het milieu, maar dat nu lijkt alsof de milieuproblemen alleen door boeren zijn ontstaan. Er zijn veel meningen maar weinig mensen verdiepen zich in de feiten. Het beleid is weinig stabiel en de eisen worden steeds hoger waardoor de kostprijs stijgt. Dan wordt het wel moeilijk gemaakt om te investeren in duurzame bedrijfsvoering. Het zou ook fijn zijn als ook benoemd zou worden welke stappen door boeren al zijn gezet. Sinds 1990 is de broeikasgasemissie van de agrarische sector met 17% afgenomen en is de ammoniakemissie van de agrarische sector met 67% gedaald. Er gebeurt dus wel degelijk wat.

Johan Leenders

Johan Leenders is kippenboer in Swifterbant, dat ligt in de Flevopolder. Hij heeft een kippenboerderij (met ca. 35.000 kippen) samen met zijn moeder. Hij verkoopt twee soorten kip: een ster en de Oranjehoen, een vijf sterren kip. Johan is de eerste en enige die de  vijf sterren kip verkoopt. Deze kip verkoopt hij online en via zijn boerderijwinkel. Die winkel vindt Johan erg leuk omdat hij dan in het contact met klanten uit kan leggen wat hij doet en ook kan vragen wat klanten belangrijk vinden. Daarnaast is hij nu twee jaar bezig met de omschakeling naar biologische akkerbouw. Dit jaar gaat hij wortels, ui, spinazie, rode bieten etc. telen.

Doordat hij kippen heeft en binnenkort groente ontstaat er wel zoiets als kringlooplandbouw: de mest van de kippen kan gebruikt worden voor het voeden van de bodem van de groente. Ook kan de groente die niet door mensen wordt gegeten worden gebruikt als voer voor de kippen.

Johan denkt zeker dat hij over tien jaar nog bestaat, tenzij er sprake is van overmacht zoals vogelgrip. Hij hoopt wel dat er een meer consistent beleid zal worden gevoerd. En ook dat dat beleid uitvoerbaar en onderbouwd is. Als ondernemer is het moeilijk een bedrijf te runnen als je eerst fosfaatrechten gratis krijgt aangeboden omdat je duurzamer werkt. Als je investeert op basis van die afspraken en dan ineens het beleid is dat je die rechten toch niet krijgt en voor het zesvoudige moet kopen, wordt het een boer wel lastig gemaakt. Dat betekent namelijk dat je ineens een illegale stal hebt terwijl je daar toch duidelijk afspraken over had gemaakt. Inmiddels is gelukkig eind vorig jaar door minister Schouten toch weer besloten de fosfaatrechten te schenken.

Wil jij meer weten over de dilemma’s waar boeren mee te maken hebben, dan is mijn tip in ieder geval deze boeren te volgen via sociale media.

PS

Wil jij graag jouw verhaal verteleen als boer? Dat kan, stuur me dan even een mail. Mijn mailadres is liesbeth@liesbethoerlemans.nl